Eenzaamheid wordt steeds meer gezien als volksziekte nummer een. Een paar jaar geleden was dat depressie. Is die golf daarmee voorbij of heeft deze een specifiekere invulling gekregen? Want wat doen we met dat gat in ons gevoel, dat hoort bij het menselijk bestaan, maar waar we moeilijk mee kunnen omgaan?
Ik zie hierin onder andere een schreeuw om gemeenschap, het samenleven met anderen. Maar blijkbaar lukt dat in de praktijk niet, want er zijn steeds meer alleenwoners. Ook ik ben er een. (Hierover schreef ik al in De baas in huis: individu of gemeenschap?) Niet van harte, moet ik er meteen bij zeggen. Ooit heb ik gezworen nooit meer alleen te gaan wonen. Het kost namelijk teveel. Als ik alleen woon, voldoe ik gewoonweg aan de statistieken. Een alleenwonende man is namelijk bijzonder ongezond. Ik word zwaarder, slaap onregelmatiger en houd mijn leefomgeving niet schoon genoeg. En wie weet wat het onderhuids doet met mijn geestelijk welzijn.
Een tijd geleden schreef ik hierover een -ongepubliceerde; tot nu toe althans- column:
“Je bent ook niet echt afgevallen, hè,” zei laatst een kerkganger tegen mij. Nee, dat klopt. Ik heb een BMI ruim boven de groene zone. En ik zit daar mee, maar het lukt me op dit moment niet om daar echt iets aan te doen.
Toch is er een oplossing. Wie mijn levensloop en mijn gewicht langs een meetlat legt, zal die ook wel zien. Het tekent zich heel duidelijk af: woon ik alleen, dan kom ik aan; woon ik samen, dan val ik af. En of dat samenwonen nu was met broeders in een klooster, met een vriend of met een geliefde, dat maakte eigenlijk niet uit. En ik merk het zelfs in vakantieperiodes. Als ik deze samen doorbreng, val ik af, zelfs tussen Kerst en Oud & Nieuw.
Als ik alleen ben, lukt het mij niet om te stoppen met eten. Ja, soms, met heel veel moeite, maar niet voor lang. Daarvoor heb ik de zacht dwingende ogen van iemand anders nodig. Ik snap dat God (volgens het tweede scheppingsverhaal) zegt: Het is niet goed dat de mens alleen is.” Mens worden we pas helemaal als we worden aangevuld in iets wat we zelf niet hebben. Als we op de een of andere manier samenleven.
Van oudsher waren we automatisch lid van een gemeenschap, bijvoorbeeld van een parochie. Tegenwoordig vinden we het belangrijk om zelf te kunnen kiezen. Maar doen we dat dan ook? Maken we onze eigen gemeenschappen? Wie de kranten openslaat leest over groeiende eenzaamheid. En sociaal-maatschappelijke organisaties en kerken krijgen kritiek dat ze niet genoeg doen. Is dat terecht?
Want ik kan als het om mijn gewicht gaat wel wachten totdat de huisarts ingrijpt, of iemand mij bij het handje neemt. Helpt dat? Of zou ik beter met anderen bespreken waar ik mee zit? Vaker samen eten. Ik vraag mensen op de koffie, met één koekje uiteraard. Of ik bekijk of ik een kamer in mijn huis kan verhuren. Zelf moet ik de eerste stap zetten om niet alles in mijn eentje te hoeven oplossen.
Zou het mij samen lukken?
Samen lukt het ons wel, maar lukt het ons om samen te leven? Hoe groot de eenzaamheid ook mag zijn, in gemeenschap leven is een brug te ver. In de huidige wooncrisis wordt met walging gesproken over langer bij je ouders wonen, een huisgenoot moeten hebben of andere vormen van niet op jezelf wonen. Terwijl samenwonen nu eenmaal goed voor mensen is. Niet voor mensen met een uitkering, want die worden dan gekort. Dat is economisch misschien wel te begrijpen, maar menselijk gezien compleet onredelijk. Mogen mensen niet gelukkig zijn?
Nu is het niet zo dat ik ongelukkig ben nu ik alleen woon. Ik voel me ook op geen enkele manier eenzaam. Maar toch kijk ik met jaloezie naar mensen die wel in gemeenschap leven. Niet zo zeer mensen die met z’n tweeën in een huwelijkse gemeenschap leven, daar heb ik persoonlijk niet zoveel mee. Maar vooral mensen die met een of meerdere mensen als broeders en zusters samen wonen. “Zie hoe goed, hoe weldadig, broeders te wezen en samen te zijn,” zegt psalm 133 in de vertaling van ‘de dames’, Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde.
Frits Hendriks 