In tijden van polarisatie lijkt er geen oplossing meer mogelijk. Sommigen stellen voor om dan maar naar de klote te gaan, anderen om een grote leider aan te stellen, of een commissie van wijzen. Maar wat als we nu eens teruggaan naar wat we gemeen hebben?
Toen ik projectleider werd bij een onderwijsorganisatie, was het betreffende project volkomen in het slob geraakt. Nu was het dat altijd al, want er waren vijf verschillende stakeholders en die hadden vijf verschillende ideeën. Hoe moest je beginnen om daar wat van te maken?
Mijn voorganger had het idee dat het makkelijker was met twee aan tafel, dan met vijf. Er werd dus met de twee grootste belanghebbende partijen een plan bedacht dat gepresenteerd werd aan de drie kleinere. Uiteraard vonden die het helemaal niks. Niet alleen omdat ze nog enkel mochten tekenen bij het kruisje, maar ook omdat hun angst altijd al was dat de twee grootste iets wilde doordrukken dat voor de kleinere nadelig zou zijn. En die vrees bleek bewaarheid te worden. De hakken gingen dus in het zand en de projectleider vertrok.
Toen mocht ik het proberen. En ik heb meteen al het werk van mijn voorganger uit het raam gekieperd. We zijn opnieuw begonnen. We wisten heel goed waar we het niet over eens waren, maar wat was eigenlijk onze gezamenlijke basis? Die hebben we eerst in kaart gebracht, en ja, daarbij hebben we toch het werk van de voorganger goed kunnen gebruiken. Toen we duidelijk hadden wat ons startpunt was, zijn we stapje voor stapje gaan verkennen hoe we samen zouden willen verdergaan. Sommige wegen bleken voor bepaalde betrokken partijen onbegaanbaar, maar eigenlijk was er altijd wel een paadje dat wel te bewandelen was. Het leek wel ‘the road less traveled’.
Het zoeken van gezamenlijke grond is de enige mogelijkheid om eruit te komen als je verdeeld bent. Het vraagt wel de wil om er samen uit te komen. Zolang een van de betrokken partijen een beter resultaat ziet in een Alleingang, kun je weinig beginnen. Hooguit kun je met de anderen laten zien wat er te bereiken is als je samen op weg wil gaan.
In elk geval vraagt het zoeken naar gezamenlijke grond dat we samen nadenken over wat we nu eigenlijk écht willen in het leven en met onze samenleving. Wat er echt belangrijk is in ons leven. Het vraagt om levensvragen, trage vragen van zingeving, juist in het hectische politieke debat. Precies die vragen die we uit onze samenleving lijken te hebben gebannen. Maar het biedt perspectief, het geeft hoop. Die hebben we nodig, in grote hopen.
Als ik nu kijk naar de stikstofdiscussies, dan moeten we daar toch ook een stuk makkelijker uit kunnen komen. Als we samen om de tafel gaan zitten in plaats van langs elkaar heen te praten. Niet altijd heb ik het idee dat mensen er samen uit wíllen komen, maar toch. Ik heb nog nooit een boer horen zeggen dat het ideaal is om in een industriële omgeving zoveel mogelijk productie te draaien. Ik heb nog nooit een natuurbeschermer horen zeggen dat het ideaal is om landbouw onmogelijk te maken. Ons gezamenlijk doel is niet stikstof- of veestapelreductie, maar een gezonde provincie, waar iedereen goed kan leven. Eerlijk gezegd heb ik het idee dat de meeste mensen, juist ook de betrokken partijen, een zelfde soort verlangen hebben naar echt boeren in evenwicht met de natuur. Om dichter bij de aarde te zijn, onze gemeenschappelijke grond.
Ik wil niet beweren dat ik als projectleider stikstof het allemaal voor elkaar zou krijgen. Maar toch…
Frits Hendriks 